Prawo pracy przewiduje różne mechanizmy modyfikowania warunków zatrudnienia. Najczęściej spotykane to porozumienie zmieniające oraz wypowiedzenie zmieniające. Oba rozwiązania prowadzą do tego samego – zmiany warunków pracy lub płacy – ale różnią się trybem wprowadzenia i skutkami dla pracownika oraz pracodawcy. Warto znać różnice, aby świadomie podejmować decyzje dotyczące zmian.

Porozumienie zmieniające – polubowna droga do zmian

Porozumienie zmieniające jest najbardziej elastycznym i przyjaznym narzędziem wprowadzania zmian w treści umowy o pracę. Polega na tym, że obie strony – pracodawca i pracownik – uzgadniają nowe warunki zatrudnienia. Mogą to być zmiany korzystne (np. podwyżka, awans, skrócenie czasu pracy) albo mniej korzystne (np. obniżka etatu), choć z założenia stosuje się je głównie wtedy, gdy zmiany mają poprawić sytuację pracownika. W praktyce przyjmuje ono formę aneksu do umowy o pracę, podpisanego przez obie strony.

Kluczowe cechy porozumienia zmieniającego:

• wymaga formy pisemnej (art. 29 §4 Kodeksu pracy),
• obowiązuje od dnia wskazanego w dokumencie – od razu lub w przyszłości,
• może mieć charakter stały lub czasowy,
• może zmienić nawet rodzaj umowy o pracę (np. z czasowej na bezterminową),
• inicjatorem zmian może być zarówno pracownik, jak i pracodawca.

W praktyce porozumienie zmieniające wymaga zgodnego oświadczenia obu stron. Jest to więc rozwiązanie polubowne, oparte na wzajemnym porozumieniu.

Wypowiedzenie zmieniające – narzędzie pracodawcy

Inaczej wygląda sytuacja w przypadku wypowiedzenia zmieniającego. To jednostronne oświadczenie pracodawcy, w którym przedstawia on nowe warunki pracy lub płacy. Pracownik musi w określonym czasie (do połowy okresu wypowiedzenia) zdecydować, czy je przyjmuje.

Jeśli pracownik zgodzi się – po upływie okresu wypowiedzenia nowe warunki zaczynają obowiązywać. Jeśli odmówi – dochodzi do rozwiązania umowy o pracę z końcem okresu wypowiedzenia.

Najważniejsze cechy wypowiedzenia zmieniającego:

• uregulowane w Kodeksie pracy – również wymaga formy pisemnej (art. 42 Kodeksu pracy),
• nowe warunki obowiązują po upływie okresu wypowiedzenia, nie od razu,
• nie można nim zmienić rodzaju umowy o pracę,
• z reguły stosowane jest przy zmianach niekorzystnych dla pracownika (np. obniżka wynagrodzenia, zmiana stanowiska na mniej prestiżowe),
• inicjatorem zmian może być tylko pracodawca,
• odmowa przyjęcia nowych warunków oznacza rozwiązanie stosunku pracy.

Wypowiedzenie zmieniające jest zatem instrumentem znacznie bardziej „twardym” – to narzędzie nacisku, które stawia pracownika przed wyborem – zgadzasz się na nowe warunki albo tracisz pracę.

Kluczowe różnice

Dla przejrzystości warto zestawić najważniejsze różnice:

• Charakter decyzji – porozumienie zmieniające jest dobrowolne i dwustronne, wypowiedzenie zmieniające to jednostronne działanie pracodawcy.
• Moment wejścia w życie zmian – porozumienie od daty wskazanej w dokumencie, wypowiedzenie dopiero po upływie okresu wypowiedzenia.
• Zakres zmian – porozumienie może zmienić nawet rodzaj umowy, wypowiedzenie już nie.
• Inicjator – w porozumieniu obie strony, w wypowiedzeniu wyłącznie pracodawca.

Co jest korzystniejsze dla pracownika?

Zdecydowanie bardziej korzystne i bezpieczne dla pracownika jest porozumienie zmieniające – to narzędzie oparte na zgodzie i negocjacjach.

Wypowiedzenie zmieniające to już forma presji – jeśli pracownik nie zaakceptuje nowych warunków, straci zatrudnienie. Dlatego często jest ono stosowane w sytuacjach trudnych, np. restrukturyzacji firmy, cięć budżetowych czy zmian organizacyjnych.

Porozumienie zmieniające i wypowiedzenie zmieniające to dwa różne mechanizmy prowadzące do zmiany warunków pracy. Pierwsze – polubowne i bezpieczne, drugie – jednostronne i ryzykowne dla pracownika. Znajomość tych narzędzi pozwala nie tylko bronić swoich praw, ale także świadomie podejmować decyzje zawodowe.

Warto pamiętać, że zawsze można próbować negocjować warunki – nawet jeśli pracodawca wręczył wypowiedzenie zmieniające, nic nie stoi na przeszkodzie, aby strony wróciły do stołu i zawarły porozumienie zmieniające, korzystniejsze dla obu stron.

Jeżeli będziesz potrzebować pomocy w skonstruowaniu porozumienia lub wypowiedzenia napisz do mnie => natalia.kwiatkowska@impacteden.pl